تعریف
طراحی (Design) در معنای خاص خود هویت بخشیدن به ایده‌ها و تصورات ذهنی در قالب یک اثر ملموس و قابل مشاهده می‌باشد که در شکل‌های مختلفی از جمله گرافیک، معماری، دکوراسیون داخلی، طراحی محصول و . . . دیده می‌شود. طراحی، هنر خلق کردن است و تغییر و تحولاتی که در روند پدید آمدن یک اثر هنری از فکر(Idea) تا عمل یا اجرای نهایی اتفاق می‌افتد. در این پروسه، تمامی ابعاد خلق یک اثر هنری همچون اصول زیبایی شناسی، کارآیی و کاربردی بودن، ماندگاری و . . . مورد توجه قرار می‌گیرد.
در زبان انگلیسی دیزاین هم به عنوان اسم کاربرد دارد و هم به عنوان فعل. به عنوان اسم در معانی طرح، نیت، قصد، هدف، برنامه، نقشه و . . . به کار می‌رود و به عنوان فعل در معانی ترسیم کردن، به شکل درآوردن، وانمود کردن و . . . استفاده می‌شود. جان هسکت John Heskett، نویسنده کتاب دیزاین، با مثالی در غالب جمله «دیزاین، دیزاین یک دیزاین برای تولید یک دیزاین است» ، پیچیدگی و تغییر معنایی واژه دیزاین در گرامر زبان انگلیسی را آشکار می‌سازد که در آن واژه دیزاین در چهار معنا و حالت دستوری به کار رفته است.
دیزاین اول، اسم است در مفهوم عام این رشته تخصصی، دیزاین دوم در مقام فعل، به عمل و فرآیند طراحی دلالت دارد. سومین دیزاین، یک اسم است و معنای یک ایده، برنامه کار یا پروپوزال را دارد و چهارمین دیزاین هم در مقام اسم دلالت دارد بر نتیجه، محصول نهایی و یا ایده‌ای که عینیت یافته است.
شکل گیری
دیزاین در دوره مدرن، توسط جنبش‌های آوانگارد قرن نوزدهم بخصوص جنبش هنرها و پیشه‌ها شکل گرفت. این جنبش در زمینه هنرهای تزئینی، مبلمان و معماری فعالیت داشت که درصدد جلوگیری از شکست زیبایی در تقابل با انقلاب صنعتی و همچنین تجدید ارتباط میان قشر کارگر و هنر از طریق به کارگیری صمیمیت در دیزاین بود. آنها در مفهومی گسترده بر این باور تکیه داشتند که از طریق هنر و طراحی خوب می‌توان جامعه را اصلاح کرد. از پیشگامان این جنبش پیشرو می‌توان به ویلیام موریس William Morris ، گابریل روستی Gabriel Rossetti و فرانک لوید رایت Frank Lloyd Wright اشاره نمود.
از دیگر سردمداران طراحی در دوران مدرن می‌توان به مدرسه باهاوس اشاره کرد که هدف از دیزاین برای آنها تولید آثاری بود که جنبه‌های عقلانی، عملی، تجاری و زیبایی شناسی را از طریق تلاشی هنرمندانه و بهره برداری از فن آوری جدید که با زندگی مدرن مطابقت داشت، تلفیق کند.
ویژگی ها
برایان لاوسن نویسنده کتاب طراحان چگونه می‌اندیشند، طراحی را راه حل بهینه برای مجموعه‌ای از نیازهای واقعی در موقعیتی خاص و یا ایجاد تغییر در ساخته‌های بشر تعریف می‌کند. تعاریف ارائه شده درباره دیزاین، در سه ویژگی با یکدیگر اشتراک دارند. 1- طراحی به یک پروسه یا فرآیند اشاره دارد 2- این پروسه دارای هدف مشخصی است 3- هدف طراحی، حل مساله، پاسخگویی به نیازها و بهبود شرایط و خلق چیزی مفید یا تازه است.
طراحی یا دیزاین صرفا یک فعل نیست بلکه پروسه‌ای است که بر مبنای علم و منطق به سمت پاسخگویی و ارائه راه حل برای رفع مسائل پیش روی طراحان پیش می‌رود و در نهایت به آن دست می‌یابد. روندی است که طی آن میان محصولات هنری و تولیدی با نیازهای انسانی به صورت فردی و جمعی مطابقت ایجاد می‌شود.
دیزاین فعالیتی آگاهانه، سازمان یافته و برنامه ریزی شده است که اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. برنامه ریزی در آن با هدف منطق گرایی، واقع نگری و آینده نگری صورت می‌گیرد و نشان دهنده مهارت، دانش، خلاقیت و روند تکامل ذهن طراح است که با مسائلی چون فناوری، زیبایی شناسی و برآورده ساختن نیازهای انسانی ارتباط تنگاتنگی دارد.
خلاقیت عنصری کلیدی در طراحی به شمار می‌آید و در واقع طراحی فعالیتی است خلاقیت محور. طراحی بدون روند خلاقانه و صرفا با استفاده از عناصر بصری و به کارگیری اصول زیبایی شناسانه نمی‌تواند راه به جایی ببرد و نیازی را مرتفع سازد و در عین حال ماندگار باشد.
از دیگر عناصر مهم و کلیدی در طراحی ایده Idea، مترادف با دیدگاه، تصویر ذهنی و چشم انداز است. ایده یک نوآوری و ایده‌پردازی یک فرآیند خلاقانه است که در نهایت به خلق یک اثر هنری می‌انجامد. علاوه بر این، ایده پردازی صرفا به خلق و یا تولید ایده محدود نمی‌شود بلکه موضوع توسعه ایده و به نوعی پر و بال دادن به آن، ارتباط و تعامل اندیشه‌ها با یکدیگر و همچنین ارائه مفاهیم جدید نیز مورد توجه قرار می‌گیرند.
وجوه اشتراک
وجه اشتراک تمامی رشته‌های طراحی در استفاده از فرم و اشکال هندسی است. مفاهیمی همچون تعادل، ریتم، تناسب، هماهنگی و . . . اصول طراحی هستند که بر مبنای سازماندهی عناصر بصری مانند نقطه و خط و حجم و . . . شکل می‌گیرند. طراحی اولین و مهم‌ترین گام در فعالیت هنری می‌باشد و پایه تمامی رشته‌های هنرهای تجسمی از جمله گرافیک، معماری، مجسمه‌سازی، طراحی صنعتی، طراحی داخلی و . . . است که بر مبنای طرح شکل می‌گیرند. نتیجه فعالیت طراحی با توجه به گرایش‌های مختلف آن می‌تواند یک بنای معماری یا کالای قابل مشاهده باشد مانند مبلمان، چراغ و . . . می‌تواند مبین یک مفهوم باشد مانند لوگو یا المان‌های تصویری و یا می‌تواند بیانگر احساسی باشد که در خلق یک فضای داخلی نمود پیدا می‌کند.
انواع
به طور کلی طراحی به سه دسته اصلی اسکیس، اتود و طراحی نهایی تقسیم می‌شود. اسکیس یا پیش طرح، نوعی طراحی سریع، تند و مقدماتی است که در آن طراح بدون توجه به جزئیات و با هدف ارائه یک شمای کلی از طرح یا ایده ی ذهنی خود انجام می‌دهد و نوعی یادداشت تصویری به شمار می‌آید که اطلاعات اولیه برای خلق یک اثر نهایی را ارائه می‌دهد. اتود یا طراحی مطالعاتی، جزئیات بیشتری از طرح را ارائه می‌دهد که با هدف انتخاب بهترین نمونه برای اثر نهایی صورت می‌گیرد و دسته سوم که طراحی نهایی است با هدف خلق و ایجاد یک اثر هنری انجام می‌شود.
مراحل تهیه اثر در رشته های طراحی دارای تفاوت هایی می‌باشد که با توجه به اقتضای هر رشته و متناسب با اهداف و برنامه‌های آن، مرحله به مرحله بر اساس اصول تخصصی تکمیل می‌شود.
برای مطالعه:
- دایره المعارف هنر نوشته رویین پاکباز انتشارات فرهنگ معاصر
- فرهنگ مصور طراحی گرافیک نوشته گوین امبروز و پل هریس نشر نظر
- طراحان چگونه می اندیشند نوشته برایان لاوسون ترجمه مهدی ندیمی انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
- طراحی چیست؟ نوشته سالومه سروری، دستاورد، شماره ۲۴ و ۲۵، تابستان
- شناخت شناسی واژه دیزاین بر اساس تحلیل ریشه های مفهومی و زبانی نوشته شعبانعلی قربانی، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی